Selecione

Liber V

Quintus agit, Christi praeceptum quomodo complens Contentus tunica, praecinctus fune trinodi, Prodierit subitus nulloque docente magister, Imbueritgue suos dulci novitate sequaces.

 

1 Omnibus haec praelata locis; nec saepe recedit 
Inde, sed immotus stabilisque perendinat, aedes 
Instaurans, hortos plantans, tenuique diaeta 
Vitam sustentans, non qualia ferre solebat 
5 Indumenta ferens, sed qualia sunt eremitis. 


Dumque moratur ibi, quodam sibi tempore lectum 
Hoc Evangelium cupiens attendere: Misit 
Iesus discipulos et caetera, post celebratum 
Rite ministerium, supplex humilisque rogavit 
10 Ut dignaretur sibi declarare sacerdos 
Verba Redemptoris Evangeliumque diei. 
Exponens Evangelii praecepta, sacerdos 
Singula prosequitur seriatim, quomodo mittens 
Discipulos Dominus contentos iusserit illos 
15 Simplicibus tunicis excalces ire, nec aurum 
Ferre vel argentum, nec zonam sive monetam, 
Nec peram sive baculum. Dum sedulus aures 
Inclinat Franciscus ei, directus in illum 
Spiritus est Domini totumque charismate replet 
20 Pectus, et arcanum docet ad caelestia callem. 
Nullus adhuc illo caelestia calle petebat, 
Quem fervore novo Franciscus adinvenit, almis 
Intentus desideriis ut adimpleat omnem 
Iustitiam; nec vult aliquid glossare, sed ipsum 
25 Prosequitur textum, verbisque fideliter haeret. 
In plerisque tamen valet allegoria; sed ipsam 
Littera praecellit, ubi nulla parabola mentem 
Palliat auctoris, sed rem sua verba loquuntur. 


Auditis igitur quaecumque poposcerat edi, 
30 Iamque suo melius sapiens interprete, ne sit 
Auditor verbi tantum, sed factor: “Oportet”, 
Inquit, “ut hoc faciam quod Christus praecipit: hoc est 
Quod volo, quod voveo, quod totis opto medullis”. 
Dixerat. Et praeter tunicam deponit amictus 
35 Quotquot habet: non virga manum, non calcous ultra 
Exornare pedem sinitur, non cingulus alvum;: 
Componitque sibi tunicam crucis instar habentem, 
Ut tali signo domitos eliminet hostes. 
Sustinet et laqueum pro zona ferre, nec ausus 
40 Ulciscenda Deo peccata relinquere, factus 
Ipse sui pro se, contra se, testis et actor 
Et iudex, legum non impediente statuto, 
Postquam discussit rationum pondera, sese 
Damnat, et illecebrae passos incendia lumbos 
45 Tamquam latrones suspendit fune trinodi. 

Discipulis ininncta Iesu reverenter adimplens, 
Discipulus fit et ipse Iesu, populique magister 
Adversus Furias certamen inire volentis; 
Militiacque novae, referente stipendia Christo, 
50 Quam miserabiliter spoliat devotio carnem, 
Tam mirabiliter vestit sapientia mentem. 
Neve Iesu frustra fuerit praecepta secutus; 
Mente recompensans habitus quos corpore perdit; 
Res licet ignotae sint illi fons Pegasaeus 
55 Parnassusque biceps, subito fit dogmate summus. 
Nam causa meliore sacri succenditur igne 
Pneumatis, unde solet prodire scientia vocum. 
A nullo doctus multos docet; alta loquentem 
Et quasi trans hominem, noti, quem tempore nullo 
60 Discipulum videre, stupent audire magistrum, 
Concluduntque: “Nihil didicit, nihil ergo docebit”. 
Sic inferre locus praesumit ab usibus; usu 
Autem naturae si procedatur, habebit 
Tunc locus ille locum; si vero fefellerit usus, 
65 Fallet et ille locus, ut ubi miracula fiunt. 
Hinc rerum causas hominum praesumptio reddit 
Imperceptibiles: non exteriore magistro 
Erudiendus eget, quem Spiritus erudit intus. 
A quo Franciscus blande suscepta diserte 
70 Dogmata distribuit. Quod enim Deus edocet, in cor 
Blandius ingreditur et ab ore serenius exit. 
O secreta Dei mortalibus abdita cunctis! 
Qui modo propter eum terrena reliquerat, ecce 
Perversos convertit, ubi perversus et ipse 
75 Vix etiam sese converterat, estque magister 
Egregius coram concivibus et coalumnis, 
Inter quos idiota fuit, veramque sophiam 
Acquisisse stupent, quem delirare putabant! 


Ingrediens quamcumque domum, praemittit in ipso 
80 Introitu: “Pax huic domui”. Pax eius ad omnes. 
Iste salutandi snus est modus, hanc et honestis 
Et reprobis optat, hanc civibus et peregrines 
Nuntiat, hanc sexus utriusque fidelibus orat. 


Discretus vir in Assisio, vestigia tanti 
85 Esse videns imitanda viri, commune ferendum 
Paupertatis onus ducit, mundique fugaces 
Aspernatur opes, ne conculcetur ab hoste 
Sese conculcans, et egens comitatur egentem. 


Francisci facit hospes idem, vir magnus in urbe 
90 Assisii divesque penu, Bernardus, et agris. 
Actus namque sacros excellentemque tuendo 
Francisci vitam, perpendit quanta salutis 
Detrimenta suae tulerit terrena sequendo. 
Non semel aut raro, sed saepius et quasi semper 
95 Psalmis intentum sacrisque laboribus audit 
Implicitum, non mensa vacat, non ipsa quieti 
Debita nox a laude Dei sanctaeque Mariae. 
Plenus enim virtute Dei qua monstra domantur, 
Prudens ut serpens, vigil ut draco, certat utroque 
100 Prudens serpentem, vigil oppugnare draconem 
Franciscus. Miratur eum desistere numquam 
Hospes et in lecto nihil indulgere sopori. 
Arcet enim fumos ascendentesque vapores 
Communis vas particulae, nullaque repleri 
105 Cella brevis patitur causa faciente soporem. 
Cumque renitentes oculi luctamine longo 
Tandem coguntur succumbere, lingua susurrat 
Semisopita preces, vixdum sopita quiescit. 
Hac exemplari Bernardus imagine ductus, 
Lorica fidei mentem praemunit et armis 
Iustitiae, milesque novus ferventer in hostem 
Militat antiquum, Francisci castra secutus 
Tanti, nec mirum, ducis aemulus omnia vendit 
Et dat pauperibus, evangeliceque repertos 
115 Fert habitus et ei comes indivisus adhaeret. 
Partaque de mundo talis victoria multos 
Provocat exemplis ad spiritualis amorem 
Militiae, virtusque trahit spectata sequaces. 


Eius enim zelo civis convertitur alter, 
120 Vir simplex metuensque Deum, qui tempore multo 
Constanter certans et tandem vincere certus, 
Vana relinquendi relliquis exempla reliquit. 


Quintus et eiusdem capiens insignia pugnae 
Adversus Furias Aegidius aegide pectus 
125 Versicolore tegit, ubi, veri solis oborta 
Luce, crucis nimium fideique refulgeat aurum, 
Munditiae byssus, pressurarumque hyacinthus. 


Uno praemissis adiecto, septimus arma 
Suscipiens eadem frater Philippus, in ipso 
130 Accessu toto mutatus pectore, quae non 
Audivit loquitur, quae nescit edocet; omnes 
Mirantur, quorum reficit cor, inebriat aures, 
Qui neutrum didicit, sed nuper egebat utroque. 


Tirones istos Franciscus, ut et protomiles 
135 Et princeps certare iubet, factisque tenorem 
Indicit, verbisque modum, neutrisque probari 
Virtutem perhibet, nisi discutienda supremo 
Iudice mens adeo primos compescere motus 
Certet, ut ex primis non sit paritura secundos; 
140 Succensosque viros caelestis amore triumphi 
Omne genus belli, quo spiritualia possunt 
Monstra triumphari, docet: indiciisque priorum 
Exemploque suae virtutis concio fratrum 
Sub tanto duce proficiens, ad gaudia caeli 
145 Non censet mundi condignos esse labores. 


At quia tam paucos trahit in certamina contra 
Tot Furias et monstra viros, sibi caelitus optans 
Ostendi dux ille sacer pluresne sequaces 
Esset adepturus, in verba precantia totus 
150 Exit et expletur penetrans oratio caelos 
Praesentemque Deum directa mente tuetur. 
In quo dum mentis acies defixa moratur, 
Sanctus ei lumen infundit Spiritus, in quo 
Innumeros fratres ex omni gente futuros 
155 Tamquam praesentes videt exsistenter et audit. 
Omnes Francisci gestantes arma, magistrum 
Rectoremque vocant, patrem dominumque fatentur. 


Laetus in aspectu talis tantaeque cohortis, 
Mentis ab excessu redit ad se sensilibusque 
160 Fratribus enarrat seriatim, quomodo fraters 
Viderit archetypos ipsius signa sequentes, 
Immo secuturos: tot enim sacer eius habebit 
Ordo professores, pars mundi nulla vacabit. 


Talia mansuetus blando pater ore profatur, 
165 Cuius adhuc animae quaedam complexio visis 
Haeret imaginibus, variasque recurrere formas 
Sentit et auditis tinnire tumultibus aures. 
Neve putetur idem sopor esse, duobus ideas 
Sensibus impressas non obliviscitur; immo 
170 Circa communem fit adhuc mutatio sensum. 


Gaudia concipiunt solito maiora Minores, 
Quos pater exhilarat praesens fratresque futuri. 
Neve futura profans id adinvenisse putetur, 
Multa futurarum de se praesagia rerum 
175 Pandit et haec iterum praenuntiat abdita fati: 
“Poma prius nobis praedulcia, deinde remisse 
Dulcia, filioli, demum ponentur amara. 
Dulcia quando recens laudabitur Ordo; remisse 
Dulcia dum pseudo patiemur scandala fratrum; 
180 Prorsus amara, licet redolentia, quando per orbem 
Diffusi fratres populis fastidia gignent”. 


Vir bonus interea vitaeque probabilis alter, 
Ut fieri melior in Christo possit et eius 
Vita probabilior, accedit et arma capessens 
185 Fortia bella gerit sub fortia bella gerente 
Francisco, milesque sacer sub principe sacro. 


Sic ubi completus est octonarius, omnes 
Convocat, et binos mittit Franciscus in orbem, 
Ut doceant artem bellandi quam didicerunt, 
190 Praecipiens ut quidquid eis contingere possit, 
Fortes in bello, patientes sint in agone, 
Constantes in proposito, non prospera captent, 
Non adversa tremant, sed suspicione notantes 
Prospera, suscipiant adversa libentius. Absque 
195 Adversis equidem nemo riget, absque rigore 
Nemo bellatur, sine bello nemo triumphat, 
Et regnum caeli non provenit absque triumpho. 


Verbaque convertens ad eos: “Advertite”, dixit, 
“Quae vestri sit conditio, nec credite vitam 
200 Hic aliud quam militiam, bellumque perenne 
Indixere sibi partes utrobique rebelles. 
De caelis animae, de terris corpora: cum sint 
Ex his compositi naturis, de levitate 
Est animae motus ad sphaeram, de gravitate 
205 Corporis ad centrum. Sed utro pars utraque motu 
Progrediens ad utram pertingere debeat oram, 
Compositi stat in arbitrio: cui faverit, illa 
Fortior est aliamque trahet. Nam sicut utrumque 
Est in composito componens, sic erit extra. 
210 Ergo si motus animae praciudicet, ambo 
Consistent sursum; si corporis, ambo deorsum. 
Ista duo sunt unus homo: spes inde quibusdam 
Est ut conveniant. Sed qune conventio Christi 
Ad Belial? Proprio pars nititur utraque motu; 
215 Neutra trahi nisi victa potest; est ergo studendum 
Ut melior dominetur ibi peiorque dometur, 
Et compellatur, non carni spiritus, immo 
Spiritui servire caro. Quod quinque ministri 
Corporis affectant, animae fidissima consors 
220 Vix ratio conscire velit, mentemque iacentem 
Erigat, et nulla recreet dulcedine sensum. 


Sed paupertatis quodam quasi fune trahatur 
Carnali caro mole carens, animaeque vigorem 
Et motum sortita suae, caelestibus illam 
225 Sectando studiis, terrenaque nulla petendo. 
Sobrietatis enim paupertas libera sedes, 
Virtutum secura quies, nec pondere rerum 
Deprimitur, nec furta timet, nec inania captat. 
Attamen est multis suspecta: sed in profitente 
230 Christi militiam non est patientia fortis, 
Quem fortuna premit; tener est: cuicumque videri 
Paupertas res dura potest; sub pondere tali 
Nemo vacillabit, si duxerit ultro ferendum. 
Quo modo vult, ita quisque potest gaudere pusillo; 
235 Hoc tamen in primis grave, sed praescripta relinquit 
Sobrietas habitum, generatque frequentia mores. 
Cumque pusillanimes de paupertate querantur, 
Non in pauperie sed in ipso paupere peccant; 
Quam nisi quisque ferat, invitus nec feret inops. 
240 Si toleraret egens, tolerabilis esset egestas 
Quantalibet; nullusque potest exsistere pauper 
Tam patiens, quin sit paupertas plus patienda. 
Libera namque quies ibi libertasque quieta, 
Fortunae non distrahitur levitate, sed orat 
245 Et contemplatur, solius sola supreme 
Inspectiva boni, solis intenta supernis. 
Hanc vobis adhibete ducem, praeferte magistram, 
Et facies vestrae non confundentur: ab ipso 
Namque Deo iuste datur, ut quos gloria mundi 
250 Delectare nequit, delectet gloria caeli”.